Uçak düşmeden önceki 5 sözcük…

Air India uçağının kalkıştan saniyeler sonra düşüşe geçtiği esnada pilot hava trafik kontrollerine 5 kelimeyle durumunu anlatmaya çalışmış. Motorlarda güç kaybı olduğu, itki üretmediği, uçağın düşüşteki halini ve yardım talebini anlatan kısa öz toplam 5 kelime; “Thrust not achieved, falling, Mayday…” (İtki üretemiyor, düşüyor, yardım.)

Aslında uçak problemli olarak havalanmış ve kriz anında uçağın iniş takımları dahi gövdeye alınamamış! Kalkış sonrası yaşanan bir anlık problem zaman diliminde kim bilir kokpitte iki pilot arasında neler yaşandı? Hava trafik kontrollerini pilot ilettiği 5 kelim, Boeing 787 Dreamliner’ın neden düşmüş olacağını iyice gizemli hale getirmiş durumda.

Uçağın kara kutusu (Flight Data Recorder-FDR) bulunduğu için tüm gözler buradan gelecek haberde olacaktır. Diğer yorumların hepsini şimdilik bir kenara bırakmak gerekir. Kazadan kısa süre sonra Habertürk Tv’de emekli kaptan, kaza kırım uzmanı Eyüp Turşucu ile birlikte değerlendirme yaparken, biz de zaten uçağın bir güç kaybı yaşadığını, havada tutunamadığına dikkat çekmiştik. Ancak nedeni konusunda yorum yapmak çok zor. Zira ilk defa Boeing 787 böyle bir kaza yaşadı ve ilk ölümcül hadisesi oldu.

Boeing yetkilileri de maalesef bu üzücü hadisenin etkisi altında dünyanın en büyük havacılık fuarı Paris Airshow’daki etkinliklerinin bazıların iptal etmek durumunda kaldılar.

Pilot Sumeet Sabharwal‘ın “İtki üretemiyor, düşüyor, yardım.” sözleriyle, uçağın düşüş anını eşleştirdiğimde ben de bu üzücü hadisenin etkisinden çıkamadım. Sonrası malum; Air India’nın AI171 uçuş nolu Boeing 787 uçağı, BJ Tıp Fakültesi pansiyonuna çarparak düştü ve çok sayıda can kaybı yaşandı. Her şey o kadar ani gelişmiş ki pilotun yardım çağrısıyla birlikte uçakla iletişim kesilmiş. Hava Trafik Kontrolü (ATC) çalışanları da “Mayday”, acil müdahale gerektiren ve hayati tehlike arz eden bu acil durum çağrısı için daha bir anlık düşünmeye bile fırsat bulamadan kazayla yüzleşmişler.

Uçağın Sardar Vallabhbhai Patel Uluslararası Havalimanı pistinden çabuk teker kesmesi yani kısa mesafeden kalkması sebebiyle yeterli itme kuvvetine kavuşmamış olabileceğine dikkat çekenler olmuştu. Fakat kazaya yönelik farklı değerlendirmeler de olduğu için bu ilginç kazanın sebebini ancak kaza kırım raporu sonrasında öğrenebileceğiz.

Hindistan’daki bu trajik kaza, 787’nin ilk kullanıcısı Japon ANA havayollarına 2011’de yapılan teslimattan bu yana ilk trajik hadisesi olarak kayıtlara geçti. Kazanın ardından Hindistan Sivil Havacılık Bakanlığı, Air India‘nın Boeing 787 filosundaki tüm uçaklara yönelik güvenlik denetimlerinin 15 Haziran Pazar gününden itibaren artırılacağını açıkladı. Ancak görünen o ki, bu kaza önemli oranda bir operasyonel hadise gibi gözüküyor. Hindistan makamları ise azıcık daha sabretmeden kendi kamuoylarını rahatlatmak için anlamsız bir karar almışlar. Dünya genelinde bu uçaklardan yüzlercesi her gün uçuş yapıyor. Ortada bir bulgu olmadan, neyi denetleyecekleri ise bilinmiyor. Bir şeyler bulup veya uydurup bir kaç gün ülkelerinin gündemini oyalamak isteyebilirler…!

Boeing, 787’yi dünyaya “Dreamliner – Rüya Uçak” olarak tanıttı. Çünkü havacılık sektörüne getirdiği yenilikler rüya gibiydi. Zaten bir süre sonra rakibi Airbus da Boeing’i takip edip, yaklaşık olarak aynı özelliklere sahip, A350 modeli üreteceğini duyurdu. Dolayısıyla 787 aynı zamanda havacılık sektörüne de yön veren bir model oldu. İlk defa bir uçağın gövdesi alüminyum yerine yüzde 52’si kompozit (bir tür plastik) malzemeden imal edildi. Böylece geleneksel uçaklara göre her açıdan çok daha verimli geldi. Uçuşların yaklaşık yüzde 25 oranında ucuzlamasını sağladı.

Boeing 787 Dreamliner, 787-8-9 ve 10 olmak üzere 3 model olarak geliştirildi. İlk ticari uçuşlarına ise 2011’de Japon All Nippon Airways’de (ANA) başladı. Geçtiğimiz Mayıs ayında, 2011’de hizmete girdiğinden bu yana tam bir milyar yolcu taşıdığı açıklandı. Zira bu duyuru bir milyarıncı yolcu sebebiyle gündeme geldi. Aynı zamanda kısa süre de en fazla satan model olarak da dikkat çekti. Hizmete girdiği yıldan bu yana 14 yılda toplam bin 180 (1.180) uçak üretilmiş.

Boeing 787’ler aynı zamanda HUB (merkez) havalimanlarına olan bağımlılığı da azaltmaya başladı. Çünkü menzil sorunu yok. Uzun mesafelere uçabiliyor ve geleneksel uçaklar gibi çok fazla yolcu taşıma durumu da söz konusu değil. Üç ayrı modeli konfigürasyona göre 250 ile 400 arasında yolcuyu, dünyanın herhangi bir yerine rahatlıkla ulaştırabiliyor. Uçtuğu hatlarda havayollarını da kâra, verimliliği uçuruyor. Türk Hava Yolları da şu an filosunda bulunan 25’e yakın 787-9 modeliyle uzun hatlarda seferler yapıyor.

Kötü bir kamu şirketi olarak kalitesiz hizmet vermesiyle tanınan ve yıllarca bir türlü gelişme gösteremeyen Air India, yakın zamanda bir kazası yok. Kötü yönetim, verimsizlik ve kalitesiz hizmet imajını silmek için özelleştirilmesinden sonra ciddi çaba içine girmişti. Bu kaza da şanssızlığı oldu.

Air India, özelleştirilmesi sonrasında Hindistan’ın en büyük holdinglerinden Tata Grup tarafından işletilmeye başlandı. Aslında şirketin özelleştirilmesi sonrasında başına THY eski Yönetim Kurulu Başkanı İlker Aycı’nın geçeceği açıklanmıştı. Hindistan’daki milliyetçi cephe bir Türk olarak Aycı’nın Air India CEO’su olmaması için kampanya başlattı ve başarılı oldu. Zira Hindistan genel anlamıyla henüz liberalleşebilmiş değil. Şirket özelleştirilmiş, ama düşünceler, yönetim anlayışı belli sınırları aşabilmiş değil. Tata Grubu istemesine rağmen tepkiler sebebiyle Aycı CEO olamadı. Onun yerine Singapur Havayolları’nın düşük maliyetli şirketi Scoot‘ta görev yapmış Yeni Zellandalı Campbell Wilson, Air India CEO’su oldu.

Air India, özelleştirme sonrasında büyük uçak siparişleri verdi. 2023’te Boeing ve Airbus’a yaklaşık 500 adetlik rekor bir uçak alım anlaşması yaptı. Dünyanın nüfusu en kalabalık ülkesi için bu rakam çok sayılmaz yorumlarının yapılmasının akabinde 2024’te 100 tane daha uçak sipariş verdiler.

Hindistan’ın bayrak taşıyıcı havayolu Air India’nın ilginç bir geçmişi var. Aslında şirketi 1932’de ilk kuran da Tata ailesi. Ancak Hindistan’ın İngilizler’den elde ettiği bağımsızlığı sonrası, 1953’te havayolu kamulaştırılmış. Aradan yıllar geçip, devlet özelleştirmeye çıkınca da Tata Grubu yıllar önce kurduğu şirketin yeniden sahibi oluyor.

Air India filosundaki Boeing 787 yolcu uçağının düşmesinden sonra Hindistan’da ilginç ve ilkel bir dedikodu çarkı çevrildi. Güya düşen uçağın bakımı THY Teknik tarafından yapılmışmış. Türk Hava Yolları (THY) Teknik AŞ de mecburen Air India’ya ait Boeing 787-8 tipi uçaklara hizmet vermediğini açıklama durumunda kalmış. Bu uçağın bakımının gerçekten THY’de yapılmış olabilme ihtimalini ise düşünmek dahi istemiyorum. Çünkü düşen uçağı bırakıp, THY ve Türkiye üzerine ne senaryolar yazabileceklerini tahayyül edebiliyorum.

Air India ile THY Teknik arasında 2024 ve 2025 yıllarında imzalanan bakım anlaşmaları var, ama sadece Boeing 777 tipi uçakları kapsıyor. Bu bilgilere de açık kaynaklardan ulaşmak bile mümkün. Dolayısıyla Pakistan-Hindistan gerilimi üzerinden Türkiye-Hindistan ilişkilerini de belli noktaya taşımaya çalışanların, bu kazayı da fırsata çevirme yaklaşımları, art niyetleri söz konusu. Spekülasyonları satın almaya meraklı bir de Hindistan kamuoyu ve uygun bir de zaman dilimi var! Hangi yalan atsalar alıcısı oluyor.

Yer hizmetleri şirketi Çelebi’nin Hindistan’da başına gelenler de böylesine spekülasyonların, bulanık zihniyetlerin ürünü. THY-Indigo iş birliği ile THY Teknik’in anlaşmasının bozulması da yine aynı yaklaşımın sonucu gelişti.

Air India’nın düşen uçağının bakımının Türkiye’de yapıldığını uyduran Yoga gurusu Ramdev isimli birisinin yalanına ilginçtir havayolu yetkilileri de bir cevap vermemiş. Halbuki düşen uçağa en son hangi şirketin bakım yaptığı bilinen bir şey, ama demek ki Air India yetkilileri de dedikoduyu, yalan ile kamuoyu oluşturulmasını seviyorlar. İyi de bu zihniyetle havayolu yönetilebilir mi?

YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN