Bu yıl ihalesi yapılacak, gelecek yıl hizmete girecek. Ancak bu iş sanıldığı kadar kolay olmayacak. Çünkü bir yanda sektörü düzenleyen kurumların atması gereken önemli adımlar varken diğer tarafta sektör paydaşlarının 5G ihalesiyle birlikte ciddi beklentileri söz konusu.
Hiçbir GSM operatörünün; Vodafone, Turkcell ve Türk Telekom’un 5G ihalesi öncesi beklentisi de birbiriyle örtüşmüyor. Zaten bu beklenti çeşitliliği bile telekomünikasyon sektöründe ciddi bazı düzenlemeler yapılmasını gerektiğini göstermeye yetiyor. Türk Telekom’un sabit taraftaki lisans süresi, fiber altyapının durumu, kulelerdeki kaynak israfı ve 5G’de kullanılacak yerli ürün meselesi…
Üç şirketin tepe yöneticileri de son zamanlarda medyaya 5G ihalesini kendi açılarından değerlendirdi. Geçen hafta 4 gazeteci Vodafone CEO’su Engin Aksoy ile biraya geldik. Türkiye Varlık Fonu (TVF) çatısı altında olmayan sektördeki tek yabancı yatırımcının sektöre bakışını dinledik.
Vodafone DSL interneti durduruyor!
Operatörler sabit altyapıda iki tip teknolojiden yararlanıyor: Bakır (DSL) ve fiber. DSL’in hem hızı düşük hem de kesintiler fazla yaşanıyor. Bu sebeple de hizmet kalitesi de düşük oluyor. Engin Aksoy, bu detaylara işaret ettikten sonra 1 Nisan 2025 itibariyle Vodafone’un DSL üzerinden internet hizmeti satmayı durduracaklarını söyledi. (Mevcutlara hizmet vermemeye devam edecekler.) Hatta bakım onarım açısından ne kadar yatırım yapılırsa yapılsın, DSL’de altyapının teknik özelliğinden dolayı, düşük hız ve kesinti probleminin tamamen ortadan kalkmadığını ifade etti.
Sabit internette DSL’deki bakır kablolar yerine yüksek hızlı, geniş kapasiteli, arıza oranları limitli fiber kablolu altyapıya öncelik verilmesi isteniyor. Aksoy’un değerlendirmesi şöyle: “Sabit internette (hem bakır hem fiber) rekabet ortamı sağlıklı değil; fiili bir tekel var. Altyapı tekeline sahip olan şirket aynı zamanda bizimle üstyapıda rekabet ediyor ve fiyat belirleyici güce sahip. Kâr marjımızı daraltarak (margin squeeze) rekabet etmemizi imkânsız hale getiriyor.”
Aksoy’a sabit internette tarafında fiyatları tüm operatörler için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) belirlediğini hatırlattığımda ise şu cevabı aldım: “BTK belirliyor, ama şöyle bir şey de oluyor. Her sene buna bir zam yapılıyor. Örneğin bu Mayıs’ta BTK, yerleşik operatöre vereceğim ücrete zam yapacak. Ama siz benim kontratlı müşterimsiniz. Ben size eski fiyattan devam ettirmek zorundayım. Ürünün kendisi kötü. Müşteri çok şikayetçi.”
5G’de yeni teknoloji isteniyor
Vodafone DSL müşterilerinin sabit genişbant müşteri portföyündeki oranı %46. Ancak fiberde altyapısal zorluklara rağmen daha iyi müşteri deneyimi sunabiliyorlarmış. Vodafone’un DSL üzerinden internet hizmeti satmayı durdurma kararının 5G gibi yeni teknolojilere yatırım yapma isteklerinin bir parçası olduğuna dikkat çeken Engin Aksoy, eskiyen teknolojilerin güncellenmesini önemsediklerini söyledi.
Sektörde bu sene ciddi anlamda çok önemli gelişmeler bekleniyor. Vodafone da 5G ile birlikte Türkiye’deki sabit geniş banttaki durumunu değişmesini istiyor. Genişbantta “tekel yapısı” açısından 2026 yılında yerleşik operatörün imtiyazının sona erecek olmasını Vodafone yönetimi bir fırsat olarak düşünüyor. Fiberin yaygınlaşması açısından fırsat olacağı, mevcutta 580 bin kilometre fiber olduğunu, ama bunun en az 2 milyona çıkması gerektiğine dikkat çekiyorlar. Engin Aksoy’un fibere yönelik değerlendirmesi şöyle:
“Türkiye’de 26 milyon hane var, ama 40 milyon yaşam birimi söz konusu. Dükkânlar, insanların ikinci evleri filan gibi 40 milyon yaşam birimi var. Bunların da yaklaşık %35-36’sında bugün fiber var. Geri kalan yaklaşık %65’inde yok. Bu hızla gittiğimizde de kısa dönemde olması çok mümkün değil. Bunu bir şirketin teknik ve sermaye olarak yapabilmesi mümkün değil. İmtiyaz süresinin sonuna geldik. Sahiplik durumu belli. Dolayısıyla fiberde bir reform yapılmasının önünde engel kalmadığını düşünüyoruz. 2026 yılına girerken bu altyapı şirketi kesinlikle ayrılmalı. Orada da farklı söylemler olduğu için bir açıklama ihtiyacı hissediyoruz.”
Engin Aksoy, 2G için imtiyazın geçen yıl güncellendiğini, sırada 5G ihalesinin olduğunu, 2029’da ise 3G, 4G ve 2G lisans yenileneceğine dikkat çekerek, “Bugün siz sabitteki imtiyazı belirlerken orada çok farklı bir model ve yapı kurup mobilde çok farklı bir yapı kurarsanız öbür taraftaki şirkete çok büyük bir avantaj sağlamış olursunuz.” Değerlendirmesini yaptı.
“Türk Telekom’un lisans süresi 2026’da doluyor ve 5G ihalesi öncesinde uzatılması konuşuluyor. Zaten Türk Telekom yetkilileri de sabit tarafta lisanstaki en önemli asetlerinin (değerlerinin) fiber altyapı olduğunu, bu yatırımla var olduklarını söylüyorlar. Yani bu alanda lisanslı tek şirket Türk Telekom ve lisans süresi sonunda da bu varlıklar devlete kalacak.” Şeklindeki hatırlatmama üzerine de Aksoy şunları söyledi.
“O tamamen devletin ve aynı şekilde tamamen devlete verilmek zorunda. Tekrar bir firmaya verilecekse, o firmaya verilirken çok adil şartlar olmalı, şeffaf şartlar olmalı ve de hani fiberi gerçekten yayacak ve herkese eşit mesafede duracak bir şirket olmalı.”
Bu açıklaması üzerine Aksoy’a şunu da sordum; “Türk Telekom’un yaptığı fiber yatırımların tamamı devletin. Lisans süresi bittiğinde çalışır vaziyette devlete bırakılacak. Turkcell ve Vodafone’un fibere yaptığı yatırımlar, fiber hatlar kime ait olacak?”
Aksoy’un cevabı da şöyle oldu: “Bu söz konusu olursa masaya gelirse, biz bu şirkete gerekli ortak olma adına bunların devrini değerlendirebiliriz. Yani bunlar bizim asetlerimiz tabii. Ama biz de 2018’den beri fiber yatırım yapamıyoruz biliyorsunuz. Durdurdular.”
Telekomünikasyon sektöründe önemli bir konuda operatörlerin yaptıkları kule ve fiber altyapı gibi yatırımların sahiplik mevzusu. Böylesine önemli ve tartışmalı hususlar da var. Lisansla verilen haklar çerçevesinde yapılan yatırımlar günün sonunda ne olacak? Mesela Turkcell, baz istasyonlarını biraya toplayıp halka açmak için “Kule AŞ” isimli bir şirket kurmuştu. Sahiplik tartışması sebebiyle halka açılamadı. Hatta Vodfone da benzer yapılanmaya gitmek için adım atmış, “Kule AŞ” gibi bir şirket kurmak istemişti. Fakat sahiplik mevzusu sebebiyle BTK’dan izin alamamıştı. Dolayısıyla 5G ihalesi öncesinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile BTK‘nın sektörü her açıdan gözden geçirmesi gerekiyor.
Yazımın başlığında ne demiştik; “5G’ye geçiş renkli olacak!” Bu yazımı okuduktan sonra siz de aynı kanaatte misiniz bilemiyorum, ancak hakikaten renkli olacak!
YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
