Her şeyden önce dünyadaki gerginlik çeşitli vesilelerle havacılık sektörüne de yansıyor. Savaşlar, ülkeler arasındaki gerginlikler, hava sahalarının daralması, pandemi sonrası ortaya çıkan tedarik zinciri sorunları, insan kaynağındaki sıkıntılar ve iklim değişikliği kazaların artmasına sebep oluyor. Ancak bundan 10-15 yıl öncesiyle kıyaslandığında ise artan yolcu sayısı ve uçak trafikleri dikkate alındığında meydana gelen ölümcül kazalarda ciddi oranda azalma olduğu da dikkat çekiyor.
Bu kadar uçak kazası neden oluyor?
Güney Kore’de iniş takımları açılmadığı için piste gövde üzeri inerek sürüklenen Jeju Air’in Boeing 737-800 model uçağında 179 kişi yaşamını yitirdi, sadece iki kişi kurtuldu. Uçak piste gövde üzeri indikten sonra sürüklenip ILS cihazlarının bulunduğu beton bloğa çarpması sonrası alev aldı. Bu hadise havalimanlarında pist konumları hakkında yeni düzenlemeler vesile olacaktır. Kazaya sebep olan iniş takımlarının açılmaması başka bir şey, gövde üzeri inen uçağın yaşadıkları, krizi yönetmek apayrı bir konu. Kaza raporu çıkana kadar da çeşitli yakıştırma yapanlar olacaktır.
Jeju Air’in bu uçakla son 48 saatte 13 sefer yapması eleştiri konusu yapıldı. Kazaya sebep olarak çok sefer yapması gösterilmeye çalışıldı. Bir de “yorgun uçak” diye bir tabir geliştirildi. Ayrıca havayoluna ait her uçağın temmuz-eylül döneminde 418 saat uçuş kaydı bulunduğuna da vurgu yapılarak bu söylem güçlendirilmeye çalışıldı. Uçağın yorgunu olur mu? Elbette olmaz. Yerde çok yatmış bir uçak daha fazla risklidir. Tüm hava araçlarında en büyük sorun bakımsızlıktır. Teknik prosedürlere uygun bakımları yapılmayan hava araçlarından daha tehlikesi yoktur!
Uçak kazaları yaşandığın sektöre yabancı olanların, hava aracı modelleri üzerinden saçma sapan eleştiriler yaptığına şahit oluyoruz. “Eski uçak” tabir çok sık kullanılıyor. Ayrıca “sabıkalı helikopter, sabıkalı uçak” gibi ifadeler de yine havacılık sektörünü bilmeyenlerin saçmaladıkları hususlar oluyor. Bazıları ise uçağın/helikopterin üretim yılına, kaç adet üretildiğine, hizmetteki süresine bakmadan akıl almaz yakıştırmalar yapabiliyor. “Çok kaza yapan uçak” veya “en az kazaya karışan hava aracı” gibi ifadeler doğru yaklaşım değil. Zira kazaların çoğunluğu insan hatalarından, dış faktörlerden meydana geliyor.
Netice itibariyle havacılıkta bir uçağı prosedürlere uygun olarak ne kadar süre havada tutarsanız (utulizasyon) o kadar başarılı olursunuz. Bu sebeple “yorgun uçak” diye bir eleştiri doğru değildir. Çünkü uçaklar iniş/kalkış adedi, uçuş süresi, yerde yatma aralığı gibi detaylarla teknik bakıma tabi tutulurlar. Uçuş güvenliğiyle direkt ilgisi olan parçaları süresi dolduğunda değiştirilir. Çok kullanılan uçaklar da daha çok bakım görür…
2024’te havacılık kötü başlayıp kötü bitti
Havacılık ve savunma sanayi sektörlerinde küresel çapta 2024’te çok yoğun bir yıl yaşandı. 2024’ü Japan Airlines’ın kazasıyla açıp, Azerbaycan Havayolları’nın düşürülmesiyle kapatacağımızı beklerken pazar günü üç kaza birden oldu. Güney Kore’de Jeju Air’ın ağır kayıplı kazası yaşandı. KLM’in Oslo’da uçağı pistten çıktı. Air Canada uçağının motoru havada alev aldı.
Öte taraftan yıl genelinde ülkemizde savunma sanayi ve havacılık sektöründe önemli gelişmeler yaşandı. Küresel ölçekte de havayolları ve havalimanları olumlu bir yıl geçirdi. Sadece uçak üreticileri maalesef 2024’ü pek de iyi geçiremedi. Boeing’te yaşanan olumsuzluklar gündemimizden düşmedi. Ama Airbus’ta bir türlü tedarik zincirini rayına sokup uçak siparişlerini zamanında teslim edemedi. Ayrıca Airbus A320 ailesindeki motor sorunları sebebiyle yere inen uçak sayısı her gün arttı. THY’de yere indirilen Airbus sayısı 40’ı aşarken, dünya genelinde ise 300’ün üzerine çıktı.
Geride kalan yılda hafızalarımıza kazınan hadiselere ay ay bir göz atalım.
Yılın ilk gün Japonya’dan kötü haber
Havacılık sektörü 2024’e kâbus gibi başlangıç yaptı. 2024 ilk günlerinde Haneda Havalimanı’nda Japan Airlines’ın 516 sefer sayılı uçuşunda havayolunun Airbus A350 model uçağı, Japonya Sahil Güvenliği’ne ait De Havilland Canada Dash 8 model uçakla apronda çarpıştı. Kazanın meydana geliş şekli ne kadar eleştirilse de ateş topuna dönen uçaktan Japon disipliniyle tahliye yapılması takdir topladı. Yolculardan hiçbirinin burnu dahi kanamadı. Ancak kazaya sebep olan De Havilland Canada Dash 8’de bulunanların tamamın yaşamını kaybetti
Boeing 737 MAX’in kapı tapası patladı
Ocak ayındaki ikinci korkutucu kaza Portland Uluslararası Havalimanı’ndan kalkan B737 MAX 9 tipi 1282 sefer sayılı Alaska Havayolları uçağında yaşandı. Kullanılmayan bir çıkış kapısını kapatan tapanın havada patlamasıyla kontrolsüz dekompresyon meydana geldi. Bu üzücü olaya rağmen, uçak 177 yolcu ve mürettebatın tamamının hayatta kalmasıyla Portland’a güvenli bir dönüş yaptı. Neyse ki, patlayan kapı tapasının yanında kimse oturmuyordu ve uçakta sadece üç yaralı rapor edildi. Ancak bu hadise sonrası Boeing’in üretim süreçleriyle tedarik zinciri tekrar sorgulanmaya başlandı.
KAAN ilk uçuşunu yaptı
Şubat ayında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) bünyesinde geliştirilen 5’nci nesil milli savaş uçağı KAAN ilk uçuşunu yaparak gökyüzü ile buluştu. TUSAŞ’ın ana yürütücülüğünde Türkiye’nin en büyük projelerinden birisi olan Milli Muharip Uçak (MMU) KAAN, ilk uçuş için gerekli hazırlıkların yapılmasının ardından gökyüzüyle buluştu. TUSAŞ’ın Kahramankazan tesislerindeki pistten KAAN başarıyla havalandı. Yaklaşık 13 dakika havada kaldı. 8000 feet irtifada 230 knot hıza ulaştıktan sonra inişini gerçekleştirdi. KAAN’ın ilk uçuşunu test pilotu Barbaros Demirbaş gerçekleştirdi.
Şubat’ın bir diğer güzel haberi ise Bayraktar AKINCI C modelinden geldi. Çorlu’daki AKINCI Uçuş Eğitim ve Test Merkezi‘nde yapılan ilk uçuş testi başarıyla gerçekleştirildi.
THY 6’ncı kıtaya teker koydu
Mart ayına gelindiğinde ise dünyanın en fazla noktasına uçan Türk Hava Yolları (THY) 6’ncı kıtadaki ilk uçuşunu Avustralya’nın Melbourne şehrine yaptı. Singapur aktarmalı uçuşta THY’nin Avustralya doğumlu pilotları görev aldı. Bu uçuş havayolunun 346’ncı noktası olarak uçuş ağına eklendi.
Süpersonik uçuş ümit oldu
Mart’ta dünyanın en hızlı uçağı Overture’u geliştiren Boom Supersonic, dünyanın ilk süpersonik jeti XB-1 modelini Kaliforniya’daki Mojave Hava ve Uzay Limanı’nda başarılı bir şekilde uçurdu. Böylece Concorde sonrası yolcu uçuşların süpersonik uçaklarla tekrar yapılmasına bir adım daha yaklaşıldı.
İstanbul Havalimanı ilk onda
Bir önceki yılın, 2023’ün en yoğun havalimanları listesinde 104 milyon 653 bin yolcuyla Atlanta Hartsfield–Jackson Havalimanı liderliğini devam ettirdi. İstanbul Havalimanı da 76 milyon 27 bin yolcuyla sıralamada yedinciliği elde etti. Listede ikinci sıradaki Dubai Havalimanı 86 milyon 994 bin yolcu ve 2022’ye göre yüzde 31,7 artışla dikkat çekti. Dallas Forth Worth Havalimanı 81 milyon 755 bin yolcu ve yüzde 11,4 artışla üçüncü olurken onu 79 milyon 183 bin yolcuyla Londra Heathrow Havalimanı 2022’ye göre yüzde 28,5 artışla takip etti.
Ayrıca nisanda uluslararası hava taşımacılığı derecelendirme kuruluşu Skytrax, dünyanın en iyi havalimanlarını açıkladı. Katar Havayollarının merkezi Doha Hamad Havalimanı bir önceki yılın en iyisi olan Singapur Changi‘den liderliği aldı. İstanbul Havalimanı da en iyi 10 havalimanı arasına adını yazdırdı.
Reisi’nin helikopteri düştü
Mayıs ayında Türkiye’den dünyaya örnek olacak bir kriz yönetimi sergilendi. FedEx’in FX6238 sefer numaralı uçağı, Paris’ten İstanbul Havalimanı’na seferi sırasında ön iniş takımları açılmayınca, pilot gövde üzerinde iniş yaptı. Havalimandaki tecrübeli uzman ekipler Boeing 767 model uçak için her türlü riske karşı hazırlık yaptı. Başarılı bir operasyon sonrası bu tehlikeli durum herhangi bir yaralanma veya can kaybına yol açılmadan atlatıldı. Örnek bir kriz yönetimi sergilendi.
Mayıs ayının en dikkat çeken olayı ise İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın yaşamlarını kaybettikleri helikopter kazası oldu. Akıncı İHA’nın tespitiyle Reisi ve Abdullahiyan’ı taşıyan helikopterin enkazı bulundu. Ancak kaza sonrası çok sayıda spekülasyon habere gündeme geldi. Halen daha da “düştü mü, düşürüldü mü” şeklinde devam ediyor.
Türbülanslar gündeme oturdu
Ayrıca mayıs ayı türbülanslarla çok gündem oldu. Londra’dan kalkan Singapur Havayolları uçağı, şiddetli türbülans (hava burgacı) nedeniyle Bangkok’a acil iniş yaptı. Bir yolcu hayatını kaybetti. 30’dan fazla kişi yaralandı. Türk Hava Yolları ve Katar Havayolları uçakları da bu dönemde şiddetli türbülanslar yaşadı.
TB3 dünyada ilki başardı
Baykar’ın milli ve özgün olarak geliştirdiği Bayraktar TB3 Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA), TCG Anadolu Gemisi’ndeki piste benzer şartlarda denediği ve başarılı olduğu ilk “rampa kalkış testi” ile bir ilke imza atmış oldu. İlk uçuşunu Cumhuriyetin 100. yılına armağan olarak 27 Ekim 2023’te yapan Bayraktar TB3, böylece bu alanda dünyada öncü olduğunu tescil etti.
GÖKBEY Londra’da havalandı
Milli ve özgün tasarım helikopterimiz GÖKBEY, havacılık, savunma ve uzay sanayisinin dünyadaki en prestijli etkinliklerinden Farnborough Uluslararası Havacılık Fuarı’nda, yurt dışında ilk uçuşunu yaptı. HÜRJET de bu fuarda ilk uçuşunu yapacaktı, ancak İspanya ile gelişen HÜRJET ilişkileri sebebiyle teknik nedenlerden gerçekleşemedi.
Farnborough Airshow’da Türk Hava Yolları (THY) da yeni “Crystal” isimli business class koltuklarını tanıttı. THY’nin iştiraki TCI Kabin İçi Sistemleri AŞ (TCI) tarafından geliştirilen “Crystal” isimli koltuklar, 2026 Ocak ayından itibaren Airbus A350, Boeing 777 ve 787 uçaklarında kullanılması planlanıyor.
Ağustosa HÜRJET damgası
Türkiye’nin ilk özgün jet motorlu uçağı, KAAN’a giden önemli kilometre taşı olan HÜRJET, ağustosta 100’üncü test uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. İlk uçuşunu 25 Nisan 2023’te yapan HÜRJET artık envantere girmek için gün sayıyor.
ANKA-3 ilk kez mühimmatla uçtu
TUSAŞ’ın jet motorlu İHA’sı ANKA-3, Eylül’de yeni bir başarıya imza atarak ilk kez mühimmat taşıyarak başarılı bir uçuş gerçekleştirdi. Ayrıca HÜRJET de Uluslararası Mısır Havacılık Fuarı’nda gösteri uçuşu yaptı.
TUSAŞ’a terör saldırısı
Ekim ayında acı bir haberle sarsıldık. SAHA İstanbul Fuarı’nda havacılık sektörünün buluştuğu bir günde Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin (TUSAŞ) Kahramankazan’daki yerleşkesine terör saldırısı gerçekleştirildi. 5 kişi şehit olurken 22 kişi yaralandı. Olayı gerçekleştiren 2 terörist etkisiz hale getirildi.
Airbus’tan elektrikli ilk uçuş
Kasım ayında havacılık teknolojisi adına yeni bir gelişme daha oldu. Airbus’ın elektrikli hava taksisi CityAirbus NextGen ilk uçuşunu yaptı. Uçuşun, helikopterle uçağın yeteneklerini birleştiren CityAirbus NextGen için kritik bir test kampanyasının başlangıcı oldu.
Türk Hava Yolları, en uzun uçuş rotası olan Sidney’e Kasım’da uçmaya başladı. Böylece küresel uçuş ağı altı kıtada 351 noktaya çıktı. Aralık da ise THY Şili’nin başkenti Santiago’yu uçuş ağına dahil etti. Bu uçuş ile birlikte bir kez daha adını Guinness Rekorları’na adını yazdırdı. 120 ülkeye uçuş yaparak kırdığı rekorla “En Çok Ülkeye Uçan Havayolu” unvanını tescilledi. THY, en yakın rakibine 30 ülkelik bir fark atarak kırılması güç bir başarıya imza attı.
Yılın son ayı kaza ayı oldu
Aralık ayında sektörün gündemi yoğundu. İstanbul Havalimanı’nın da çalışmalar yaptığı üç pistli operasyona Hong Kong Havalimanı geçtiğini duyurdu. Hong Kong Uluslararası Havalimanı, Üç Pistli Sistemini (3RS) resmen hizmete açtı. Uzun zamandır beklenen planlar Hong Kong hükümeti tarafından 2012’de onaylanmıştı.
Bu yılı başka elim bir hadise olmadan kapatmayı beklerken Azerbaycan Hava Yolları’na ait yolcu uçağı Kazakistan’ın Aktau şehri yakınlarında düştü. 38 kişi yaşamını yitirdi. Rusya hava savunma sistemleri tarafından Baku-Grozni seferi yaparken Rus hava sahasında vurulan Azerbaycan uçağının düşmesi sonrasında Rusya Devlet Başkanı Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’den özür diledi.
Ancak yılın son ayı bir türlü bitmek bilmedi. Kazalar arka arkaya gelmeye başladı. 29 Aralık Pazar günü 3 kaza birden yaşandı. Güney Kore’nin Muan şehrinde iniş takımları açılmayan yolcu uçağının pistte sürüklenip, beton bloğa çarpmasıyla 179 kişi hayatını kaybetti, iki kişi sağ kurtuldu. Güney Kore’de böyle bir hadise yaşanması sorgulanmaya başlandı.
Ayrıca aynı gün KLM’in B737 model uçağı da acil iniş yaptığı sırada Torp Sandefjord Havalimanı’nda pistten çıktı. Yine aynı gün Kanada’nın Halifax Stanfield Uluslararası Havalimanı’nda Air Canada Express’e ait yolcu uçağı iniş esnasında iniş takım sorunu yaşayınca kayarak alev aldı. 73 yolcu ve mürettebat kısa sürede tahliye edildi. Ciddi bir yaralanma olmadı.
Netice itibariyle bu yıla kötü başladık, maalesef kazalarla da bitirdik. 2025’e güzel başlayıp, güzel bitirmek dileğiyle…
Mutlu seneler…
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
