Son zamanlarda havacılık alanında sunduğu cazip yatırım imkânlarıyla ön plana çıkan, isminden çok sık söz edilen Fas’ın Kazablanka şehrindeki serbest bölgeyi Büyükelçimizin desteğiyle Kazablanka Ticaret Müşavirimizle birlikte ziyaret etme fırsatı buldum. Bu ziyaretle ilgili izlenimlerimi aktarmaya çalışacağım. Bölgede havacılığın gelişmeye başladığı tarih 2000’li yılların başına dayanıyor. Ama faaliyet yoğunluğu son 5-10 yılda artıyor.
Kazablanka, Fas’ın en büyük şehri olup havacılıkla ilgili yatırımların büyük bir çoğunluğu burada yer almaktadır. Fas Yatırım ve İhracatı Geliştirme Ajansı (The Moroccan Agency for Investment and Export Development, AMDIE) bölgenin ve hükûmetin firmalara sağladığı imkânların tanıtımını yapmaktadır. Ayrıca ulusal ve uluslararası yatırımların yanı sıra mal ve hizmet ihracatının teşvik edilmesinden de sorumludur. Ajans, tüm ekonomik sektörleri yaşam döngüleri boyunca desteklemeye kararlıdır. Bilindiği üzere dünyanın birçok yerinde kurulan serbest bölgeler yatırımcılara önemli imkânlar sunmaktadır. Şehre yaklaşık 30 km uzakta yer alan serbest bölge, gelişime açık, iklimi yıl boyunca güzel, biraz rüzgârlı, yaz aylarında en yüksek sıcaklık yaklaşık 38oC civarındadır. Bölgede kurulan MidParc da Fas’ın en büyük havacılık bölgesi olma özelliğini taşımaktadır. Midparc; Fas’ın 1. ekonomik planında yer alan uzay, savunma, güvenlik alanlarında faaliyet göstermektedir. Bu park, firmaların kurduğu tesisler ve eğitim merkezleriyle dikkat çekmektedir. Bölgeye ilk yatırım 2005 yılında Safran tarafından gerçekleştirilmiştir. Bölgede Airbus, Spirit, Collins Aerospace, Howmet Aerospace, Latecoere, Hexcel, Aciturru, Sabca, Mitsuma, TDM vb. gibi birçok önemli havacılık firması yer almaktadır. Çok yakın bir zamanda da Pratt & Whitney’de bölgede yer alacaktır.
Atlas okyanusu kenarında yer alan Kazablanka hem jeopolitik hem de deniz taşımacılığı için çok ideal bir konumdadır. Ayrıca Avrupa’ya çok yakın olması da büyük avantaj sağlamaktadır. Ülkenin yaş ortalaması 29 olup çok genç bir nüfusa sahiptir. Ülkede enerjinin 38%’i yenilenebilir enerjiden üretilmektedir. Bu oranın 2030 yılında %52 olması öngörülmektedir. Çok yüksek derece hem rüzgâr hem de solar enerji potansiyeli mevcuttur. Bölgede 142 şirket faaliyet göstermekte toplam ciro ise 2 milyar doların biraz üzerindedir. Parkta %40’ı kadın olmak üzere yaklaşık olarak 20 bin kişi istihdam edilmektedir.
Bölgede yer alan firmalar ilk 5 yılda herhangi bir vergi ödememekte, sonrasında %20 kurumlar vergisi ödemektedir. Bölgenin cazip hâle gelmesinde hem Fas Havacılık ve Uzay Endüstrileri Grubu’nun (The Moroccan Aeronautical and Space Industries Group, Groupement des Industries Marocaines Aéronautiques et Spatiales, GIMAS) vizyonu hem de Fas Havacılık ve Uzay Eğitim Merkezi (Inside Morocco Adventures, IMA) faaliyetleri önemlidir. IMA yetenekli gençleri havacılık alanında eğitmektedir. Gençlere iş yerinde yapacağı işlerin aynısı öğretilmekte, belgelendirme yapılmakta sonrasında da bölgede faaliyet gösteren şirketlerde istihdam sağlanmaktadır. İlk 5 yılda verilen personel eğitimleri için firmalarda ücret talep edilmemektedir. 5 yıl sonrasında da çok cüzi bir ücrete bu hizmet alınabilmektedir. Yani firmalara sürekli istihdam sağlamak mümkündür. Özellikle bu hizmet, şirketleri bölgeye çekmede çok etkili olmaktadır. Bu husus birçok havacılık toplantısında dile getirilmekte, şirketlerin bölgeye yatırım yapması teşvik edilmektedir.
Yatırım yapan firmaları ve yatırım alanlarını değerlendirdiğimizde karşımıza bütünleşik kurguda organize edilmiş bir ekosistem çıkmaktadır. Havacılık ülkenin öncelikli alanı olarak seçilmiştir. Ülkedeki kümelenmeler içerisinde; talaşlı imalat, sac metal şekillendirme, özel prosesler, kompozit, montaj, kablaj, bakım, onarım ve yenileme (Maintenance, Repair and Overhaul, MRO) kabin içi, aviyonik ekipman firmalarının yanı sıra bazı eğitim kurumları, malzeme üretici firmalar ve mühendislik firmaları da yer alarak güçlü bir ekosistem oluşmuş durumdadır. Yerli katkı oranı günümüzde %40’lara ulaşmıştır.
Bölge genel olarak değerlendirildiğinde ucuz iş gücü ve genç yeteneklerin olması büyük önem arz etmektedir. Bölgede yoğunlukla Fransızca konuşulmasına rağmen genç kesimin dile çok yatkın olması sebebiyle yabancı dil öğrenmek önemli bir problem teşkil etmemektedir. Tanıştığımız kişilerin iyi derecede Fransızca yanında İngilizce konuşmalarına da şahitlik ettik. Bölgenin cazibe merkezi olmaya devam edeceği kanaatindeyim. Bizim ülkemizin firmalarının da bu dost ve kardeş ülke Fas ile irtibatını sürdürmesi, yatırımlar yapması çok önemlidir. Türk insanı bölgede sevilmekte ve kültürel yakınlık duyulmaktadır. Ayrıca yatırımlar yapılan yere ve yatırımın cinsine göre hükûmetten %30’lara varan destek alınabilmektedir. Bu imkânları fırsata çevirmek önemlidir. Ayrıca büyük potansiyeli olan Afrika pazarına girmek için iyi bir fırsat olacaktır. Bölgeye donanımlı olarak gelmek çok mühimdir. Asla unutmamamız gereken atasözümüz: “Gözden ırak olan gönülden de ırak olur.”
Son olarak da dünyadaki gelişmeleri ve eğilimleri çok yakın takip etmek zorunda olduğumuzu belirtmek isterim. Dünyanın büyük havacılık şirketleri bölgede yer alıyorsa bizim de yer almamız gerektiği kanaatindeyim. Amerika’yı tekrar keşfetmeye gerek olmadığını düşünüyorum. Özellikle hem coğrafi konum hem de ucuz iş gücünün havacılıkta yadsınamaz olduğunu unutmayalım. Gönül coğrafyamızda yer alan Fas’ta ülkemizin birçok havacılık ve diğer firmalarını görmek dileğiyle…
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
